Mieszkania socjalne. Kompleksowy poradnik

Osoby ubogie mają prawo zabiegać o przydział lokalu socjalnego na bardzo preferencyjnych warunkach. Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się, jak to zrobić i otrzymać mieszkanie socjalne.

W dużym uproszczeniu na mieszkanie socjalne mogą liczyć bezdomni lub osoby ubogie. Lokale przydzielane są w ramach pomocy publicznej, uregulowanej ustawą o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeku cywilnego. Rozpatrywaniem wniosków zajmują się gminy na warunkach określonych w uchwale.

Mieszkanie socjalne a komunalne

Niektórym zdarza się nazywać mieszkanie socjalne komunalnym lub odwrotnie, co jest lapsusem językowym.Przejrzyjmy się temu bliżej. Zarówno przydział mieszkań socjalnych, jak i komunalnych, należy do obowiązków jednostki samorządowej. W obu przypadkach pod uwagę brane są zupełnie inne kryteria.

W kolejce po mieszkanie komunalne mogą ustawić się osoby, które z różnych powodów — np. braku zdolności kredytowej — nie mogą pozwolić sobie na własne „m”. Z drugiej strony muszą mieć stałe źródło dochodów, które pozwoli opłacić bieżące wydatki mieszkaniowe, jak np. czynsz najmu czy opłaty za media. Zainteresowani mieszkaniem komunalnym powinni uzbroić się w cierpliwość, bo lista oczekujących jest bardzo długa — zwykle dłuższa niż zasoby gminne. Część tych zasobów każda gmina ma obowiązek przeznaczyć na mieszkania socjalne dla najbardziej potrzebujących.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) za 2018 r. w zasobach gminnych było 101 tys. lokali socjalnych o łącznej powierzchni blisko 3,4 mln metrów kwadratowych. Urząd nie opublikował jak dotąd zbiorczego raportu z danym za ubiegły rok.

Mieszkanie socjalne — dla kogo

Krąg osób uprawnionych do lokalu socjalnego jest jednak mocno ograniczony.  Tego typu mieszkanie przydziela się osobom bez prawa do innego lokalu: spółdzielczego, własnościowego, komunalnego. Największe szanse mają osoby z nakazem eksmisji.

Poza kolejnością obsługiwane są wnioski o mieszkanie socjalne od ciężarnych kobiet, matek samotnie wychowujących dzieci czy osób obłożnie chorych. O tanie mieszkanie poza rynkiem komercyjnym mogą zabiegać także bezrobotni, emeryci i renciści czy pozostałe osoby przewidziane w uchwale gminy.

Warto wiedzieć, że priorytetowo rozpatrywane są również wnioski osób lub rodzin zamieszkujących budynek przeznaczony do rozbiórki, które otrzymały nakaz eksmisji.

Mieszkanie socjalne — jak wygląda

Mieszkanie socjalne musi mieć odpowiedni metraż. Na każdą zamieszkałą osobę musi przypadać co najmniej 5 metrów kwadratowych, jednak w przypadku, gdy lokal zajmuje tylko jedna osoba, nie może być on mniejszy niż 10 metrów kwadratowych. Najem jest terminowy, a opłata nie może przekraczać połowy stawki najniższego czynszu obowiązującego w gminnym zasobie mieszkaniowym.

Warto zaznaczyć, że razem z wnioskiem o przydział mieszkania socjalnego można aplikować o dodatek mieszkaniowy. Przysługuje on osobom, których nie stać na opłacenie stałych kosztów związanych z utrzymaniem dachu nad głową.

Wspólnym mianownikiem wszystkich mieszkań socjalnych jest niski standard. Zwykle tego typu lokale wymagają remontu. Zdarza się, że mieszkańcy muszą dzielić się łazienką, a niekiedy także kuchnią. Co więcej, tego typu lokale często znajdują się w starych kamienicach, bez dostępu do centralnego ogrzewania i bieżącej ciepłej wody.

Mieszkanie socjalne — warunki

Jak dostać mieszkanie socjalne? Trzeba złożyć w urzędzie (administracji domów miejskich/gminnych lub jej odpowiedniku) komplet dokumentów wymaganych przez samorząd. Wnioski rozpatruje specjalnie powołana do tego komisja, która obraduje określonym terminie — np. raz na kwartał, raz na rok.

Osoby, których wnioski rozpatrzono pozytywnie, zostaną wpisane na publiczną listę, dodatkowo akceptowaną przez szefa gminy. Od negatywnej decyzji komisji można się odwołać w terminie 2 tygodni od dnia upublicznienia listy. 

Pozycja w zestawieniu decyduje o pierwszeństwie do lokalu. Na przydział czeka się od kilku tygodni do kilku miesięcy. W najgorszym przypadku na mieszkanie socjalne trzeba poczekać nawet kilka lat.

Warto podkreśli, ze mieszkania socjalnego nie można wykupić na własność ani odziedziczyć, w przeciwieństwie do mieszkania komunalnego. Lokal socjalny wynajmowany jest zwykle na rok. Jeśli w tym czasie sytuacja materialna lokatora się nie poprawi, umową może on przedłużyć najem.

Mieszkanie socjalne — dochód

Przydział mieszkania socjalnego uzależniony jest od kryterium dochodowego, określanego indywidualnie przez każdą gminę. Zgodnie z definicją za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz składek odprowadzonych w ramach ubezpieczeń społecznych. Do dochodu nie wlicza się np. świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, dodatków dla sierot zupełnych, jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka, pomocy w zakresie dożywiania, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków okresowych z pomocy społecznej, jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej.

Wniosek o mieszkanie socjalne

Wzoru wniosku i wytycznych dotyczących załączników należy szukać bezpośrednio w urzędzie gminy lub na jej stronie internetowej.